خمیر سیلیکون به گریس گرمایی معروف می باشد و یک ماده پلیمری خمیری شکل به رنگ سفید یا طوسی به شمار می رود. ‏خمیر سیلیکون در واقع به عنوان چسب رسانایی گرمایی کاربرد دارد. این خمیر در بین قطعاتی که حرارت و گرمایی زیادی ‏تولید کرده قرار می گیرد و گرما را از آنها به قطعه گرمابر منتقل می کند. این عمل سبب شده است تا حرارت از روی قطعات ‏حساس برداشته شود و از آسیب دیدن به آنها جلوگیری گردد.

خمیر سیلیکون به دلیل حالت خمیری شکلی که داشته دارای قابلیت ‏دیگری نیز می باشد و آن این است با خمیر هوای بین قطعات از بین می رود و دیگر مانعی برای انتقال حرارت وجود ندارد. از ‏خمیر سیلیکون بیشتر در بین پردازنده و هیت سینک روی پردازنده روی سرور و لپ تاپ و کامپیوتر بهره گرفته می شود. زمانی که ازاین خمیر ‏بر روی قطعات استفاده می شود گرما در حدود 10 الی 20 درجه سانتی گراد کاهش می یابد. ‏

خمیر سیلیکون چگونه کار می کند و دمای پردازنده را کاهش می دهد

خمیر سیلیکون یا خمیر حرارتی یک ماده ی خمیری شکل رسانای گرما به شمار رفته که می تواند در بین پردازنده و هیت سینک ‏قرار گیرد. به غیر از استفاده برای پردازنده مرکزی از این خمیر می توان برای قطعاتی مانند پردازنده گرافیکی موجود در کارت ‏گرافیک هم استفاده کرد. چرا این ماده خمیری شکل با اهمیت است؟ مشکل اصلی اینجاست که گرمای پردازنده باید به شکلی به ‏هیت سینک نفوذ یابد.

اگرچه پردازنده و هیت سینک روی یکدیگر قرار دارند اما سطوح این دوبخش به طور کامل یکدیگر را ‏لمس نخواهد کرد. پردازنده ها، هیت سینک ها و خنک کننده ها از ایرادات جزئی در سطوح خود برخوردارند و به همین دلیل ‏زمانی که روی یکدیگر قرار خواهند گفت، حفره های بسیار کوچکی به ایجاد می کند که هوا در این حفره ها حبس می گردد و در ‏نتیجه عملکرد هیت سینک و سیستم خنک کننده با افت روبرو می شود.

خمیر حرارتی به زبان ساده این پستی و بلندی سطوح را ‏پر کرده تا انتقال گرما تا حد زیادی کارآمدتر اتفاق بیفتد. همانطور که گفتیم برای اینکه گرمای پردازنده تا حد قابل توجهی کاهش ‏یابد، گرمای تولیدی باید به صورتی انتقال پیدا کند. همانطور که احتمالا می دانید؛ هوا به اندازه ی مثلا مس و آلومینیوم رسانای ‏خوبی برای گرما نمی باشد. بنابراین در فضا بین پردازنده و هیت سینک باید تا حد ممکن هیچ هوایی وجود نداشته باشد. تقریبا ‏تمام کاربران از اهمیت دما برای قطعات سخت افزاری مطلع هستند.

اگر قطعات مورد نظر در محدوده دمایی مناسبی قرار گیرند ‏ارائه دهنده عملکرد ایده آل می باشند. دمای بالاتر ازحد انتظار موجب کاهش عمر قطعات مختلف شده و عملکرد آن ها ها تحت ‏تاثیر قرار می دهد. پردازنده مغز متفکر کامپیوتر به شمار می رود و برای اینکه گرمای تولیدی به درستی انتقال پیدا کند مواد ‏موسوم به خمیر حرارتی یا خمیر سیلیکون به کار گرفته می شود.

برخی از پردازنده ها که همراه با فن و خمیر حرارتی ارائه شده ‏اند اما در این میان می توان خمیرهای حرارتی بهتر و با کیفیت تری را پیدا کرد. با این حال برای خنک سازی پردازنده می توان ‏از گزینه های مانند فن معمولی؛ سیستم خنک کننده ی مایع و دیگر موارد استفاده کرد، ولی اگر حرارت پردازنده به درستی به ‏سمت آن ها قابل انتقال نباشد فرایند خنک سازی به خوبی انجام نمی شود. ‏

اگر نمی دانید هیت سینک چیست مقاله ی مرتبط با آن را مطالعه کنید

انواع خمیر سیلیکون

توجه کنید که خمیر سیلیکون در سه نوع مختلف تولید و روانه بازار شده است. اولین نوع آن بر پایه فلز بوده و دومین نوع خمیر ‏سیلیکون بر پایه سرامیک می باشد. سومین نوعی که بسیار معروف خمیر سیلیکون بر پایه سیلیکون است. در ادامه سعی داریم ‏به بررسی هریک به صورت مجزا بپردازیم.

  1. خمیر حرارتی بر پایه فلز: بهترین خمیر سیلیکون موجود در بازار ‏خمیرسیلیکونی بوده که بر پایه فلز تولید شده است. این نوع خمیر سیلیکون می تواند شرایط انتقال گرمای بیشتری را برای ‏پردازنده ی مرکزی فراهم کند. این نوع خمیر یک نوع گریس است که در آن از ذرات بسیار ریز فلز بهره گرفته می شود. از ‏آنجایی که فلز رسانای خوبی به شمار می رود، به همین دلیل از بهترین گزینه ها برای انتقال گرمای پردازنده مرکزی به حساب ‏می آید. ‏
  2. خمیر حرارتی بر پایه سرامیک: این نوع از خمیرحرارتی هم محبوبیت زیادی داشته اما دارای رسانای کمتر از خمیر سیلیکون بر ‏پایه فلز می باشد. خمیر حرارتی از یک ویژگی منحصر به فرد برخوردار بوده و در دو نمونه دیگر موجود نیست. خمیر حرارتی ‏سرامیکی رسانه الکتریکی ندارد در نتیجه شما اگر از این خمیر حرارتی بهره ببرید، به هیچ وجه با مشکلات ناشی از رسانه ‏الکتریکی در پردازنده مرکزی رو برو نمی شوید. ‏
  3. خمیرحرارتی برپایه سیلیکون یا همان خمیرهای سیلیکونی: خمیر سیلیکون برخلاف تصورات تمامی افراد که بر این باور هستند ‏که خمیر سیلیکون بر پایه سیلیکون از بقیه خمیرهای حرارتی بهتر می باشد. باید ذکر کرد که خمیر حرارتی بر پایه سیلیکون ‏کاربردی نداشته اما از معروف ترین خمیرهای سیلیکون موجود در جهان است. ‏

قیمت پردازنده سرور


روش استفاده از خمیر سیلیکون

تعویض خمیر سیلیکون یکی از کارهایی است که باید هر چند وقت یکبار آن را برای سیستم خود انجام داد. این ‏کار به دلیل حساس بودن قطعات تنها توسط افراد متخصص انجام می گیرد. اما اگر کمی با قطعات سخت افزاری ‏آشنا هستید می توان به راحتی خمیر حرارتی کامپیوتر خانگی خود را تعویض نمایید. توجه باید داشت که پردازنده یکی از حساس ‏ترین قطعات به شمار می رود و در صورتی که در طول عملیات یکی از پین های آن دچار آسیب نشود عملکرد آن ‏مختل خواهد شد.

برای تعویض خمیر سیلیکون باید طبق آموزش زیرعمل کرد. ‏

  • برای شروع کار سیستم خنک کننده پردازنده را جدا کرد و پردازنده را از سوکت مادربرد در آورد. ‏
  • سپس با یک دستمال تمیز خمیر سیلیکون قبلی را به آرامی پاک کرد تا سطح پردازنده تمیز گردد. ‏
  • گریس گرمایی باقی مانده بر روی سیستم خنک کننده را هم تمیز کرد. ‏
  • پردازنده را مجددا داخل سوکت پردازنده قرار بگذارید. ‏
  • مقدار بسیار کمی از خمیر سیلیکون جدید را بر روی قسمت مرکزی پردازنده قرار دهید. ‏
  • می توان از یک کارت برای پخش کردن خمیر در سطح پردازنده استفاده کرد.‏
  • سیستم خنک کننده را مجددا بر روی پردازنده بگذارید. ‏

طول عمر سیلیکون چقدر است

اگرچه بیشتر شرکت ها این نکته را خاطر نشان کرده اند که دوام خمیر سیلیکون 5- 4 سال است. اما میانگین عمر خمیرهای ‏حرارتی معمولا بین 2-3 سال می باشد. به طور کلی با گذشت زمان این خمیر قرار گرفته روی پردازنده خشک می گردد و ‏بایستی تعویض شود. در این زمینه باید به نوع خمیر استفاده شده هم اشاره کرد.

برخی خمیرهای حرارتی گران قیمت ممکن است ‏تا 7 سال وظیفه را به درستی انجام دهند. اما اگر از خمیرهای ارزان قیمت در این میان بهره مند شده اید باید گفت که هر 2-3 سال ‏باید آن را عوض کنید. خمیر سیلیکون هم مانند هرماده ای دیگری دارای تاریخ انقضا می باشد. همان مدت زمان استفاده از آن بر ‏روی هیت سینک و پردازنده تاریخ انقضا است.

زمانی که این خمیر روی سطح مورد نظر قرارداده می شود دیگر تا دو سال ‏نیازی به تجدید ندارد. البته طول عمر خمیر سیلیکون به میزان حرارت منتقل شده وابسته است. اگر حرارت منتقل شده از ‏پردازنده به هیت سینک افزایش یابد طول عمر سیلیکون کاهش پیدا می کند. با این حال بهتر است هر دو سال سطح قطعات را ‏مورد بررسی قرار داد و اگر نیاز به تجدید خمیر سیلیکون داشت این کار را انجام داد.

در هنگام خرید باید به چه نکاتی دقت کرد

از آنجایی که در بازار انواع و اقسام خمیرهای حرارتی موجود است از این جهت هنگام خرید باید به چند نکته توجه کرد. خمیر ‏حرارتی نامناسب عملکرد پردازنده را بهبود نمی دهد و عملکرد را بدتر خواهد کرد. از جمله نکاتی که باید برای خرید خمیر ‏سیلیکون به آن توجه کرد موارد زیر هستند.‏

ضریب انتقال حرارت

رسانای حرارتی خمیر سیلیکون بسیار با اهمیت می باشد و باید به آن توجه زیادی کرد. هر کدام از این خمیرها قابلیت پشتیبانی از ‏ضریب انتقال حرارتی متفاوت دارند که عدد ارائه شده نشانگر میزان کارایی خمیرمورد نظر برای انتقال گرما از پردازنده به ‏هیت سینک است. ترکیبات استفاده شده در خمیر رسانایی حرارتی را تعیین خواهد کرد.

برای این مشخصه از واحد بر متر کلوین ‏استفاده شده است که هر چه مقدار بالاتر شود خمیر می تواند رسانای بهتری برای گرما ارائه کند. خمیرهای سیلیکونی ارزان ‏قیمت در بازار ایران از ضریب انتقال حرارت بین 1 تا 10 وان بر متر کلوین استفاده می کنند. این درحالی است که خمیرهای ‏مبتنی برفلز می توانند ضریب انتقال حرارت بیش از 70 وات برمتر کلوین را ارائه کنند. به همین دلیل اختلاف زیادی بین ‏خمیرهای حرارتی فلزی و سیلیکونی دیده می شود. ‏

ویسکوزیته {چگالی} ‏

ویسکوزیته خمیر حرارتی چگالی آن را مشخص خواهد کرد. به همین دلیل همواره برای خرید خمیرهای حرارتی باید به این ‏موضوع توجه کرد تا دچار مشکل نشد. هرچقدر عدد ویسکوزیته بالا بوده؛ خمیر مورد نظر حالت مایع کمتری خواهد داشت. اما ‏عدد ویکسوزیته پایین بوده، حالت مایع بودن آن بالا می باشد. در نتیجه اگر بیش از حد نیاز روی پردازنده قرار داده شود این مایع ‏ممکن است روی مادربرد ریخته شود و دردسر به وجود بیاورد. ‏

رسانایی الکتریکی ‏

همانطور که گفته شد خمیرهای حرارتی بر پایه فلز رسانای جریان الکتریکی است و اگر به درستی روی پردازنده نباشد خطر ‏ایجاد اتصال کوتاه بالا می رود. پس اگر نگران باشید بهتر است خمیر سیلیکون خریداری نمایید تا با چنین مشکلی برایتان پیش ‏نیاید. ‏

توان طراحی حرارتی

در مشخصات تمام پردازنده ها توان طراحی حرارتی یا ‏TDP‏ ذکر شده است. هر چقدر توان طراحی حرارتی پردازنده بالاتر رود ‏می تواند انرژی زیادی را مصرف نماید. در نتیجه احتمالا گرمای تولید شده توسط آن بیشتر می شود. اگر از یک پردازنده ‏قدرتمند استفاده خواهید کرد می توانید برای خنک کردن نگه داشتن آن از خمیر حرارتی بهتر بهره مند شوید. ‏

سیستم خنک کننده

همانطور که گفته شد پردازنده های مختلف تولید کننده میزان حرارت متفاوتی هستند. بنابراین با توجه به این موضوع باید از ‏سیستم خنک کننده ی مناسبی استفاده کرد. خمیرهای حرارتی اگرچه نقش مهمی برای خنک کردن پردازنده ها انجام می دهند اما ‏نقش معجزه گر ندارند و در نهایت سیستم های خنک کننده نقش مهم تری دارند. ‏


خرید هیت سینک سرور


جایگزین خمیر سیلیکون چیست

برخی موارد که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت به عنوان جایگزین خمیر سیلیکون شناخته خواهد شد که تاکید ما بر این است ‏که از آنها نباید به عنوان جایگزین خمیر سیلیکون استفاده کرد.

  1. وازلین یا‎ petroleum jelly
  2. خمیر دندا
  3. روغن ‏سیلیکون : قبل از خمیر سیلیکون از‎ silicon grease ‎استفاده کرد
  4. پودر آلومینیوم
  5. سس مایونز
  6. سس خردل
  7. پماد اکسید ‏زینک‎ ‎

نتیجه گیری

به یاد داشته باشید که خمیر سیلیکون برای خنک نگه داشتن و بهبود عملکرد سیستم کامپیوتری ضروری می باشد. پس نباید در ‏خصوص استفاده و شارژ منظم آن هیچ تردیدی داشت. خمیر سیلیکون با پوشش دادن فضای خالی و شکاف ها مانع از جریان هوا ‏می شود. به علاوه انتقال گرما و حرارت را از قطعه گرما زا به قطعه گرما بر انجام می دهد. با این کار از دمای قطعات می کاهد ‏و طول عمر آنها را افزایش می دهد.